ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 7، مهر 1402 ، شماره پی در پی 89

بررسی سبک‌شناسی ساده نویسی در اشعار بیژن جلالی، عمران صلاحی و شمس لنگرودی

صفحه (253 - 273)
داوود ملک‌زاده ، عبدالحسین فرزاد (نویسنده مسئول)، منصوره ثابت‌زاده
تاریخ دریافت مقاله : مرداد 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : شهریور 1401

چکیده

زمینه و هدف: ساده نویسی اگرچه در اغلب دوره های شعر فارسی کم و بیش دیده میشود، امّا بعنوان یک جریان غالب، در دورۀ معاصر ملموستر است؛ جریانی که بیشتر در بُعد صوری زبان مطرح است و همین امر به سادگی در انتقال محتوای شعر منجر میشود. هدف این پژوهش بررسی سبک‌شناسی ساده نویسی در اشعار بیژن جلالی، عمران صلاحی و شمس لنگرودی است.

روش مطالعه: روش این پژوهش، تحلیلی و توصیفی بر مبنای مطالعه کتابخانه ای است و جامعه آماری نیز اشعار شاعران موردنظر است.

یافته ها: ساده نویسی ویژگیهایی چون سادگی در زبان، توجه توأمان به زبان و محتوا، جملات کوتاه، واقعگرایی، تصاویر روزمره، پرهیز از مضمونگرایی سمبولیستی، توجه به زندگی و اصالت آن، بهره گیری از سوژه های به ظاهر بی‌اهمیت، پرهیز از زبان فاخر ادبی و اجازه ورود تمام واژه ها به شعر دارد.

نتیجه گیری: جلالی بیش از زبان، به محتوا توجه دارد و خط سیر شعرش در نیم ‌قرن، بندرت دچار تحول زبانی و فکری شده است. صلاحی با آنکه شاعری محتواگراست، زبانی شسته و‌رُفته دارد که رویه ساده نویسی‌ را از آغاز تا انتهای شاعری حفظ کرده است. شمس اگرچه در آغاز تحت ‌تأثیر زبان شاملویی، شعر مینوشت، رفته رفته به نوعی سادگی در شعر روی آورده است و همچنان در این مسیر حرکت میکند و تجربه های جدید شعری را خلق میکند.

کلمات کلیدی
ساده نویسی , شعر , بیژن جلالی , عمران صلاحی , شمس لنگرودی

• انشاء و نویسندگی (مجله)، (تابستان 1391)، ویژۀ ساده نویسی در شعر، سال چهارم، صص 94-7.
• ایزدیار، محسن، (1396)، «نقد زیباشناختی شعر ساده نویسی (سهل و ممتنع)»، نشریۀ زیبایی‌شناسی ادبی دانشگاه اراک، شمارۀ 8، صص 9-30.
• براهنی، ‌رضا، (1347)، طلا در مس، چاپ دوم، تهران: کتاب زمان.
• بسمل،‌ محبوبه و میرعابدینی، سیدابوطالب (1391)، «ضعفهای زبانی در اشعار نیمایوشیج»، فصلنامه تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، (2) 5، صص 53 – 35.
• جلالی، بیژن، (1351)، روزها، تهران، چاپ دوم، تهران: رز.
• جلالی، بیژن، (1381)، نقش جهان (گزیده شعرهای 1375 ـ 1372)، تهران: مروارید.
• جلالی، بیژن، (1382)، شعر سکوت (گزیدۀ شعرهای منتشرنشدۀ 1350 ـ 1345). تهران: مروارید.
• جلالی، بیژن، (1385)، روزانه ها، چاپ سوم، تهران: فرزان روز.
• جلالی، بیژن، (1390)، دیدارها، تهران: مروارید.
• جلالی، بیژن، (1396)، گزینۀ اشعار بیژن جلالی، چاپ سوم، تهران: مروارید.
• خواجات، بهزاد، (1392)، «چقدر پیچیده در سادگی»، روزنامه شرق، 19 آذر 92، ص 9.
• شفیعی کدکنی، محمدرضا (1386)، تازیانه های سلوک، چاپ ششم، تهران: آگاه.
• شمس لنگرودی، محمد، (1390)، مجموعه اشعار (دفتر یکم)، چاپ دوم، تهران: نگاه.
• شمس لنگرودی، محمد، (1394)، مجموعه اشعار (دفتر دوم)، تهران: نگاه.
• صلاحی، عمران، (1353)، گریه در آب، تهران: نیلوفر.
• صلاحی، عمران، (1380)، هزار و یک آینه، تهران: سالی.
• صلاحی، عمران، (1382)، گزینه اشعار طنزآمیز، تهران: مروارید.
• صلاحی، عمران، (1386الف)، آن ‌سوی نقطه چین‌ها، چاپ دوم، تهران: ثالث.
• صلاحی، عمران، (1386ب)، در یک زمستان و اشعار دیگر، شیراز: نوید شیراز.
• صلاحی، عمران، (1389الف)، در زیر آسمان مزامیر، تهران: امرود.
• صلاحی، عمران، (1389ب)، پشت دریچۀ جهان (شعرهای چاپ‌نشده)، تهران: مروارید.
• فتوحی، محمود، (1392)، سبک‌شناسی، چاپ دوم، تهران: سخن.
• فرخزاد، فروغ، (1396)، دیوان اشعار، به کوشش بهروز جلالی، چاپ نهم، تهران: مروارید.
• فولادوند، محمدمهدی، (1379)، خیام‌شناسی، تهران: الست فردا.
• مجد، امید (1389)، «نگاهی تازه به جایگاه نیما در شعر نو»، فصلنامه تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، (2) 3، صص 94 – 77.
• ملک‌زاده، داوود و سلامت‌آذر، رحیم (1390)، شعر نیمایی شعر زمانه ما نیست (سفینه عشق: مجموعه مقالات همایش از صبا تا نیما)، گردآوری و ویرایش اصغر هادی‌پور، صوفیان: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد صوفیان.
• ملک‌زاده، داوود، (1385)، «از خراش زبانی تا تراش زبانی (نگاهی به دو مجموعه شعر از شمس لنگرودی)»، فصلنامه بلم، ش 10 و 11، صص 17-15.
• ملک‌زاده، داوود، (1398)، حوا خودش بهشت است (نگاهی به زندگی،‌ شعر و طنز عمران صلاحی)، تهران:‌ آرادمان و آستارا:‌ بلم.
• موسوی، حافظ، (1391)، «حرفهایی درباره یک سوءتفاهم (گفتگوی مهسا نظام‌آبادی با حافظ موسوی)»، مجله آزما، فروردین، شماره 87، صص 25-22.
• نوذری، سیروس، (1388)، کوته سرایی (سیری در شعر کوتاه معاصر)، تهران: ققنوس.